مقدمه:

بسیاری از منسوجات در استفاده های گوناگون به دو شکل ساده و کجرا (کجراه) تولید می‌شوند که امروزه این نام ها با توسعه صنعت منسوجات در کشور بیشتر به گوش مردم می رسد. در این مقاله به بررسی تفاوت این دو نوع پارچه می‌پردازیم تا مشتریان پارچه و یا لباس بتوانند از لحاظ نوع بافت پارچه انتخاب بهتر و دقیق تری با آنچه در ذهن خود دارند، انجام دهند.


تعریف ساده و کجرا:

ساده و کجرا در واقع جنس های متفاوتی نیستند، بلکه این نام ها، تعیین کننده‌ی نوع بافت پارچه در یک جنس مشخص و واحد است.

به عنوان مثال اگر بخواهیم یک جنس پارچه مانند ترگال را مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم، میگوییم؛ این محصول از جنس الیاف مشخصی تولید می‌شود که عموم این الیاف را ویسکوز تشکیل می‌دهد. تراکم بافت، جنس و ضخامت نخ های به کار رفته در بافت پارچه و عوامل دیگری مانند این، موجب می شوند که جنس این پارچه، ترگال نام بگیرد.

تقریبا با در نظر نگرفتن پارچه های بدون بافت و پارچه های چله مشبک، می‌توان ادعا کرد تمامی منسوجات از بافته شدن تار و پود در یکدیگر تولید می شوند.

تار یا چله بخشی از پارچه است که از نخ های موازی تشکیل می‌شود. اگر تصویری از قالیباف خانه های قدیمی در ذهن داشته باشید، نخ های موازی بسته شده به دار قالی را تار یا چله می نامند که در بیشتر منسوجات نیز چله یا تار پارچه به همین گونه است.

پود بخشی از پارچه یا دیگر انواع منسوجات است که بین تار بافته می شود. انواع مختلف از جنس هایی که در بین منسوجات وجود دارد، عمدتا به دلیل تنوع در الیاف پود آن هاست. یا به عبارت دیگر پود پارچه سهم بسیار زیاد و نقشی کلیدی در تعیین جنس پارچه ها و دیگر انواع منسوجات دارد. آنقدر این سهم نقش کلیدی و این سهم تاثیر زیاد است که با اندکی اغماض می‌توان گفت، جنس هر پارچه از روی پود آن تعریف می‌شود.

در نهایت با استناد به شعر سعدی آنچه تا این قسمت گفته شد را جمع بندی می کنیم.

دیبا نتوان کردن از این پشم که رشتیم.

خرما نتوان خوردن از این خار که کشتیم.

مطابق چیزی که گفته شد، همانطور که برای داشتن خرما نیازمند درخت نخل هستیم و از خار نمی‌توان خرما برداشت کرد. برای اینکه نام دیبا بر پارچه ای گذاشته شود نیازمند الیاف ابریشم هستیم. ( دیبا همان ابریشمی لطیف و نازک است که در گذشته لباس و رختخواب اشراف از آن تهیه می‌شده است) و نمی‌توان با پشم پارچه ای تولید کرد و اسم آن را دیبا گذاشت.

به زودی در مقاله ای دیگر به بررسی گوناگونی پود در  انواع پارچه ها و همچنین انواع پارچه های پشمی مرسوم می‌پردازیم.

پس تفاوت ساده و کجرا چی شد؟

ساده و کجرا به معنی تفاوت در حالت بافته شدن پود در بین نخ های چله در پارچه است.

زمانی که در تولید پارچه ای پود به صورت عمود بر تار بافته شود. پارچه از نوع ساده خواهد بود و زمانی که پود به صورت مورب بر تار بافته شده باشد، به پارچه کجرا یا کجراه گفته می‌شود. در واقع راه بافته شدن پود در این دسته از پارچه ها کج است.

همین؟ خیلی تاثیر گذار بود... .

نه؛ هنوز حرف های مهم و قشنگی برای گفتن هست.

پارچه های کجرا سه دسته اند و همین ویژگی خاص در بافت این پارچه ها به آن ها خصوصیاتی متفاوت با پارچه های ساده می دهد. که قبل از خرید لباس یا پارچه دانستن این خصوصیات اهمیت بسیاری دارد.

نوع اول پارچه های کجراه، آن دسته از پارچه هایی هستند که در ابتدا به صورت ساده تولید و سپس به کجرا تبدیل می‌شوند. به این معنی که این پارچه ها دو پود دارند. یکی پود ساده ای که به صورت عمودی بر تار بافته شده است و دوم پودی که دربین روزنه های باقیمانده به صورت مورب بافته می‌شوند.

ویژگی های دسته اول: این پارچه ها سنگین تر و ضخیم تر از پارچه های ساده و حتی دیگر انواع کجرا هستند در بعضی از انواع تولید منسوجات در این دسته، به دلیل بالا بودن ضخامت الیاف پود، پارچه حالت کبریتی پیدا می‌کند. البته کبریتی مورب. پارچه های این دسته در برابر آسیب های لحظه ای بیشتر از دیگر انواع پارچه مقاومت می‌کنند. به عنوان مثال، بسیار دیر تر از انواع دیگر پارچه نخکش شدگی در آن ها رخ می‌دهد.

این نوع از کجرا تولید صدا می کند. به دلیل وزن و ضخامت زیادی که این دسته از پارچه ها نسبت به طول یکسان با دیگر انواع پارچه دارند. در تماس و اصطکاک با خودشان ایجاد صدا می‌کنند. عموما در بخش حرکات نمایشی ورزش های رزمی مانند کاراته، تکواندو و کنگ فو که صدا دادن لباس مهم است، از این دسته از پارچه ها استفاده می‌شود. لباس های کار صنعتی، بیلرسوت ها و روپوش های کارگاهی هم از این دسته انتخاب می شوند. ولی اگر برای شلوار های جین و مانتوهای اداری و لباس های فرم خود خوشتان نمی‌آید که این صدا را بشنوید، از این دسته لباس و یا پارچه تهیه نکنید.

آیا دسته اول معایبی هم دارد؟ بله. در توضیحات بالا گفته شد این پارچه ها در برابر آسیب های لحظه ای نسبت به دیگر انواع مقاوم تر است. در حالی که نقص این دسته آنجایی روشن می‌شود که در معرض آسیب های مداوم قرار گیرد. این دسته از پارچه های کجرا در برابر سایش زود تر از دیگر انواع پارچه آسیب می‌بینند که دلیل آن وزن زیاد پارچه است. این پارچه ها به علت سنگینی با خودشان بیشتر از دیگر انواع پارچه و با فشار بیشتری درگیر می‌شوند و به دلیل دو پود بودن و برجسته تر بودن پود دوم، درگیری بیشتری با خود پیدا می‌کنند و زودتر ساییده می‌شوند. پس اگر در فیزیک بدنی خود مثلا ران های درشتی دارید، از انتخاب شلوار های تولید شده با این دسته از پارچه خودداری کنید. چون در ناحیه ی کشاله به زودی دچار ساییدگی خواهید شد. مخصوصا در شلوار های جین و کبریتی که الیاف درشت تری دارند و درگیری در آنها بیشتر است.

از طرفی این دسته نسبت به دیگر انواع پارچه ضخیم تر و روزنه ی کمتری دارد. پس گرم تر است و احتمال عرق کردن در آنها بالا می رود.

نوع دوم پارچه های کجراه، تک پود هستند. این دسته از انواع کجراه تنها یک پود با بافت مورب دارد. ولی با این حال به دلیل اینکه این نوع بافت برای استحکام بیشتر نیازمند تراکم بالاتری است. بازهم نسبت به پارچه های ساده از وزن و ضخامت بالاتری برخوردار است.

ویژگی های دسته دوم: در این دسته پارچه حالت متعادلی دارد. ضخیم هست ولی احتمال ساییده شدن در آن کاهش می یابد. در اغلب جنس ها، این دسته نسبت به دیگر انواع آن هم از لحاظ آسیب های مداوم و هم از لحاظ آسیب های لحظه ای مقاوم تر از دیگر انواع است.

بخاطر تراکم بالا و همچنین جهت بافت الیاف پود، در بعضی از جنس ها، این دسته ظاهر براقی پیدا می‌کنند.

آیا دسته ی دوم معایبی هم دارد؟ نقص موجود در این نوع کجرا به ضخامت نخ های پود و جنس پارچه بستگی دارد. در بعضی از جنس ها هرچند در اثر ساییدگی، پارچه دچار پارگی نمی‌شود ولی احتمال سایه افتادن در آنها بالا است.

این دسته هم تا زمانی که آهار پارچه بر آن باقی باشد، به مقدار اندکی تولید صدا دارد ولی بعد از آن رفتار عادی دارد.

دسته ی سوم یک دسته کاملا جدا نیست. بلکه یکی از دو دسته ی بالا است که عموما در تولیدی های لباس تغییرات اندکی بر آنها رخ می‌دهد که ظاهر متفاوتی پیدا می‌کنند. در این دسته پارچه‌ی کجرا یا با رنگهای الیافی رنگ می‌شوند یا بر روی آنها لایه بسیار نازکی از پارچه های بدون بافت، چسبانده می‌شود. از نمای نزدیک این پارچه ها این تصور را در فرد تداعی می‌کنند که یک لایه از جنس کاغذ یا چیزی شبیه به آن روی پارچه قرار گرفته است. و درواقع شما با یک سطح صاف با بافتی مانند کاغذ کاهی مواجه هستید و هیچ بافت کجرا یا ساده ای مشاهده نمی‌شود.

نوع این پارچه ها را از پشت پارچه باید تشخیص داد و از روی آنها چیزی قابل مشاهده نیست. هدف از این کار شاید صرفا زیبایی و ایجاد ظاهر متفاوتی در کار باشد. ولی خواسته یا ناخواسته بر روی بعضی از معایب موجود در انواع گفته شده تاثیر می‌گذارد. برای مثال با این کار، برجستگی های ریز در کجرا نوع اول تا حدودی از بین می روند و حالت سطح پارچه تغییر می‌کند. به همین دلیل تا زمانی که این حالت بر روی پارچه قرار داشته باشد صدای تولید شده کاهش یافته یا از بین می‌رود و همچنین مقاومت این پارچه در برابر ساییدگی تا حدودی افزایش می یابد. این ترفند عموما بر روی پارچه های لی انجام می شود.